Even bijpraten: gezamenlijke laatste spurt naar afronding Ontwerp POW IRM

Ik val meteen met de deur in huis: we nemen een maand extra tijd om het Ontwerp Programma onder de Omgevingswet (POW) voor Integraal Riviermanagement (IRM) af te ronden. In oktober vragen we de stuurgroep IRM om een go om het Ontwerp POW voor te leggen aan het Bestuurlijk Overleg Water in december, waarna de ministerraad erover besluit. Alle hens aan dek dus in augustus en september! Om de stuurgroep de gelegenheid te geven zich goed voor te bereiden, willen wij medio september klaar zijn. Ik praat je in deze Voor de Boeg graag bij.

De stuurgroep IRM kon zich op 6 juli goed vinden in de beleidsbeslissingen voor de aanpak van de rivierbodem en de waterafvoercapaciteit. Dat geldt ook voor de ruimtekaart waarop we op basis van wat we nu weten een indicatie geven van de ruimte die IRM in de toekomst nodig denkt te hebben voor het rivierengebied.

We voegen op verzoek van de stuurgroep nog wel wat informatie toe, maar kunnen ons nu verder vooral richten op het laatste onderdeel van het Ontwerp POW: het hoofdstuk over de uitvoering. Hierover is ‘het goede gesprek’ nog onvoldoende gevoerd en dat gaan we de komende zomer alsnog doen.

We koersen op besluitvorming in het Bestuurlijk Overleg Water van 13 december, waar voorzitter en demissionair minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat het Ontwerp POW op tafel wil hebben. We gaan er vooralsnog vanuit dat besluitvorming over IRM door kan gaan, ook al is het kabinet nu demissionair.

In vogelvlucht: wat is besproken over de beleidsbeslissingen?

Een greep uit wat in de stuurgroep van 6 juli is besproken over bodem, waterafvoer en -berging en ‘ruimte’.

In het Ontwerp POW staat een aantal maatregelen en acties, zoals het maken van internationale afspraken en het geven van een opdracht voor een programma voor rivierbodemzorg en de pilots die hierbij horen.

Ook stellen we voor om meteen te stoppen met het (netto) onttrekken van sediment uit het zomerbed van de rivieren. Daarover krijgen we behoorlijk wat vragen. Nederland heeft immers ook een enorme woningbouwopgave en daarvoor zijn bouwstoffen nodig … Ter geruststelling: we kunnen voldoende zand en grind halen uit het winterbed van de rivier.

Nieuwe onderzoeken zijn nodig om te ontdekken hoe we het riviersysteem beter kunnen laten werken. Zo moeten we meer weten over de waterafvoerverdeling bij hoogwater in de Rijn en over de effecten van riviermaatregelen op de natuur. De nieuwe klimaatscenario’s die in oktober 2023 komen, hebben ook hun impact op het functioneren van de rivieren en de extra ruimte voor waterafvoercapaciteit die we in de toekomst nodig hebben voor de rivieren.

Met de nieuwe kennis uit de onderzoeken die we in het Ontwerp POW voorstellen, stellen we het POW in 2026 bij. En dat moet ook, willen we input leveren voor de herijking van de voorkeursstrategie voor de Rijn en Maas in het Nationaal Deltaprogramma dat dan op de rol staat. Ook de jaren erna zullen we elke zes jaar blijven herijken.

De stuurgroep wees ons – heel logisch wat mij betreft – verder ook op de noodzakelijke verbinding met andere water- en natuurprogramma’s. We kunnen duidelijker opschrijven hoe we ook op de langere termijn blijven afstemmen met elkaar. Een voorbeeld is het Deltaprogramma Zoetwater. Als we iets veranderen aan de rivierbodem, dan heeft dat effect op de waterafvoerverdeling en dus op hoeveel water er bijvoorbeeld naar onze zoetwatervoorraad in het IJsselmeer gaat. Hierover voegen we informatie toe in het Ontwerp POW en stemmen we dus goed af met het eerdergenoemde Deltaprogramma Zoetwater.

Dan de veelbesproken ‘ruimtekaart’ die de stuurgroep graag wil toevoegen aan het POW. We kunnen nu niet precíes aangeven hoeveel ruimte nodig is voor een goed functionerend riviersysteem dat we duurzaam kunnen beheren. En voor een (economisch) aantrekkelijk rivierengebied waarin we de optimale balans vinden tussen een veilige afvoer van hoogwater, natuur en ecologische waterkwaliteit, zoetwaterbeschikbaarheid en drinkwatervoorziening en bevaarbare rivieren.

We gaan de ruimtekaart wel verder toelichten en specifieker maken, voor zover dat nu kan. Waar zitten de ruimtelijke knelpunten die nu al bekend zijn? Waar schuurt de ruimteclaim van IRM met die van andere programma’s? Waar verwachten we dat binnendijks ruimte nodig zal zijn? Hoe gaan we daarmee om? Ook dit is nog huiswerk voor ons, net als het verder uitwerken van de doorkijk naar 2100 en het verbeteren van de structuur en leesbaarheid van het document. Dit is allemaal prima te doen deze zomer denk ik.

Deze zomer: bouwstenen uitwerken

De grootste klus de komende twee maanden is ‘deel twee’ van het Ontwerp POW: het hoofdstuk over de uitvoering. Natuurlijk is daar ook al hard aan gewerkt, maar we hebben meer tijd nodig om de beelden die eenieder heeft bij termen als ‘uitvoeringsstrategie’ en ‘uitvoeringsprogramma’ goed uit te wisselen en om te komen tot een werkbare aanpak.

Het programmateam en kernteam IRM gaan nu tegelijkertijd sámen aan de slag. In verschillende groepen werken we – zo nodig aangevuld met experts – komende zomer aan de bouwstenen die we nodig hebben om te komen tot een integrale werkwijze. Denk aan thema’s als de organisatie van IRM, financiering en uitvoeringsstrategieën voor de Rijn en Maas en voor het gehele rivierengebied.

We organiseren hiervoor onder meer een bijeenkomst met ambtenaren van de betrokken ministeries, de Deltaprogramma’s Rijn en Maas en een nieuw samenwerkingsmoment met collega’s van andere programma’s die werken in en aan het rivierengebied. Het wordt hard werken met de scherpe deadline van medio september in het vizier, maar het kán. Ik merk dat iedereen met veel elan, energie en vastberadenheid aan de slag is en er samen de schouders onder wil zetten.

We merkten afgelopen periode dat we té snel wilden gaan en dat zorgde begrijpelijkerwijs voor onrust. We bundelen onze krachten nu nóg slimmer en hebben een gedetailleerde route uitgezet.

Terugkijkend merken we dat het maken van de beleidskeuzes voor bodem, water en ruimte écht complex is, vooral omdat we al doende nu al integraal willen samenwerken. Het kost meer tijd dan we oorspronkelijk dachten om de zaken samen anders te doen. We leren dit gaandeweg steeds beter en daar zal deze werkzomer ongetwijfeld ook aan bijdragen.

Gezamenlijke schrijfweek september

In september brengen we alle noeste arbeid voor de verschillende bouwstenen samen tijdens een gezamenlijke schrijfweek. We nemen dan de opbrengsten uit de eerdergenoemde bijeenkomsten en de input van deskundigen als vertrekpunt en sluiten ons als kernteam en programmateam op. Zo zorgen we dat het Ontwerp POW afkomt. Dat doen we dan natuurlijk op basis van de eerdere bijeenkomsten en input van deskundigen. In de eindversie staat dan in aanvulling op de inhoudelijke beleidskeuzes voor de rivieren ook waaraan we de komende twee jaar werken, waar we dat doen en wie dat doet.

Met de stuurgroep hebben we op 6 juli al besproken dat wij voorstellen om de governance – zeg maar de besturing en besluitvorming – van IRM de komende twee jaar zo te laten. Dat betekent dat het Bestuurlijk Overleg IRM opdrachtgever blijft van IRM en we bestuurlijk afstemmen met Rijn, Maas en Rijk in de stuurgroep IRM.

Alle kennisvragen die we nog hebben, schrijven we trouwens ook op in de Kennisagenda Rivieren, die een bijlage wordt bij het POW IRM. Ik ben heel blij met de agenda, want we werken met veel programma’s en organisaties in het rivierengebied en kunnen veel aan elkaar hebben.

Route bestuurlijke overleggen

Om nieuwe provinciale bestuurders kennis te laten maken met IRM en ze bij te praten over het komende POW, is er in september een informele stuurgroep. In oktober vragen we de stuurgroep dan in te stemmen met het Ontwerp POW.

In oktober praten we het Bestuurlijk Overleg Water vast bij over IRM en het POW en de relaties met andere programma’s. Daarna staat het Ontwerp POW in het Bestuurlijk Overleg Water van 13 december op de agenda. Daarna besluit de ministerraad en kan het POW vrijgegeven worden voor de inspraakprocedure.

Meer nieuws in oktober

Ik wens iedereen een fijne zomer! Wij laten weer van ons horen na de stuurgroep van oktober. Weet dat er ondertussen keihard gewerkt wordt door iedereen die betrokken is bij IRM en het Ontwerp POW! We blijven de hele zomer bereikbaar via de mail: info@bouwplaatsirm.nl.

Hartelijke groet,

Jan Willem Kamerman,
Programmamanager IRM