De Blauwe Draad

Rivieren lopen als een blauwe draad door het landschap. Verbinden met de stroom mee en tegen de stroom in. Levensaders voor riviermensen; schippers, bewoners, boeren, delfstofwinners, natuurvorsers. In De Blauwe Draad ontmoet ik ze; hoe beleven ze de rivieren en hoe zien ze de toekomst? Dit keer:

Daniëlle Verhoeven en Robert Duzijn, riviertakcoördinatoren, over de Gelderse Poort en Panorama Gelderse Rivieren.

Onderweg naar mijn afspraak met Daniëlle en Robert passeer ik het regelwerk Pannerden. Als een hedendaagse lijnvormige Stonehenge staan zo’n 35 betonnen platen over een lengte van 175 meter in het vlakke land van de Rijnwaardse Uiterwaarden. Een indrukwekkend gezicht.

De ruimte tussen de platen kan worden dichtgezet met betonnen balken van vijf bij één meter ieder, waardoor heel precies kan worden bepaald hoeveel water de uiterwaarden mag instromen. Door te variëren met het aantal balken wordt ervoor gezorgd dat de Waal tweederde van het aangevoerde water blijft ontvangen en het Pannerdensch Kanaal eenderde. Dit systeem werkt alleen bij hoogwater. Meestal staan de Rijnwaardse Uiterwaarden droog.

Pontje Pannerden

Geen Danielle en Robert bij het pontje over het Pannerdensch Kanaal. Een klassieke vergissing. Daniëlle en Robert wachten geduldig aan de Doornenburgse oever, terwijl ik ongeduldig sta te ijsberen aan de Pannerdensche oever. Het pontje doet waar het voor is bedoeld en brengt uitkomst.

Als riviertakcoördinatoren Waal-Merwedes en IJssel bij de provincie Gelderland houden Daniëlle en Robert zich professioneel bezig met het rivierengebied. Originele ambtenaren – bedenk ik me – die een wandeling langs een kanaal kiezen als entourage voor een gesprek over rivieren. Maar dat zie ik verkeerd. Het begin 18^e eeuw aangelegde Pannerdensch Kanaal is een belangrijke schakel tussen Waal en Neder-Rijn met het eerdergenoemde regelwerk als verdeelinstrument.

Het gaat ze om de Gelderse Poort, het uitgestrekte splitsingspuntengebied waar we midden in staan en dat prominent deel uitmaakt van Panorama Gelderse Rivieren, de visie die de provincie Gelderland recent heeft uitgebracht. En dat is waar het gesprek over zal gaan, Panorama Gelderland en Integraal Riviermanagement (IRM). Een toepasselijker plek is dus nauwelijks te vinden.

Alle rivieropgaven bijeen

Volgens Daniëlle en Robert zijn vrijwel alle rivieropgaven aan de orde in de Gelderse Poort. Robert: “opgaven voor natuur, recreatie, energietransitie, duurzame landbouw, waterveiligheid …… denk aan de decennia durende discussie over de Rijnstrangen als retentiegebied” (wateropslag in geval van nood).

“En voor IRM is dit gebied de sleutel voor het Rijnsysteem”, voegt Daniëlle toe. “Hier vindt grootschalige erosie van de rivierbodem plaats. Door de bodemerosie verandert de waterverdeling over de Rijntakken. De IJssel krijgt geleidelijk aan minder water en de Waal meer. Als je meer water naar de nationale regenton IJsselmeer wil sturen dan moet je hier iets doen. Hier kun je het goed of verkeerd doen.”

Daniëlle: "Voor IRM is De Gelderse Poort de sleutel voor het Rijnsysteem."

Panorama Gelderse Rivieren

De twee riviertakcoördinatoren leggen het ‘waarom’ uit van Panorama Gelderse Rivieren: “provincie Gelderland krijgt vaak de vraag ‘wat wil je nu eigenlijk met het Gelderse rivierengebied?’. Op hoofdlijnen konden we daar altijd prachtig antwoord op geven. We vinden de ruimtelijke kwaliteit belangrijk en natuur, maar om dat dan concreet te maken ….. dat is moeilijker.

Dat concreet maken hebben we nu met Panorama Gelderse Rivieren gedaan. We zijn ooit met Panorama Waal begonnen samen met waterschap Rivierenland, omdat langs de Waal – eerder dan elders – dijkversterkingen van start gingen. Die aanpak van Panorama Waal werkte, en toen dachten we ‘dat moeten we voor het hele Gelderse rivierengebied hebben’.”

Ruimtelijke kwaliteit

“De provincie is niet primair verantwoordelijk voor waterveiligheid (dat is het Rijk). Zij vervult hier de rol van bevoegd gezag, maar de provincie gaat bij uitstek wel over de ruimtelijke kwaliteit. Die ruimtelijke kwaliteit kun je alleen maar inrichten als je de verschillende opgaven bij elkaar brengt. En dat ook duidelijk maakt aan de partners.

De bedoeling van Panorama Gelderse Rivieren is om aan partners, zoals de waterschappen die met dijkversterkingen aan de gang gaan, te laten zien welke ruimtelijke kwaliteit de provincie voor ogen heeft en welke andere provinciale opgaven spelen in de gebieden. Er is nog maar weinig ruimte in het systeem en door opgaven samen te brengen wordt zichtbaar welke keuzes gemaakt moeten worden.

Model voor gebiedsontwikkeling

Robert: “Het Panorama is niet alleen het samenbrengen van opgaven maar ook de basis voor het nadenken over hoe je de ruimtelijke kwaliteit geleidelijk in de toekomst gaat opbouwen. Het eerste gidsprincipe hierbij is een robuuste rivier, waarbij bodem en water leidend zijn bij de te maken keuzes, dus denkend vanuit de rivier. Het Panorama is niet bedoeld om aan één belang een tasje met meekoppelkansen mee te geven. We willen de gebiedsinrichting integraal aanpakken waarbij we alle opgaven samenbrengen en in samenhang beoordelen. Het Panorama helpt om hierin stappen te zetten.”

Robert: “IRM moet niet te lang duren; dan zakt de energie weg uit de gebieden."

Inbreng in IRM

Hebben jullie met het Panorama Gelderse rivieren het werk van IRM al gedaan?

Daniëlle: ”Nee. Het Panorama Gelderse Rivieren is onze inbreng in IRM; in het programma en in de gebiedsprocessen van pilots als PAGW Gelderse Poort en Havikerwaard. Het is het provinciaal handelingsperspectief. We hebben ons daarmee nog niet geheel verdiept in de problematiek van de bodem en de afvoercapaciteit of de beheerdiscussies die bij Rijkswaterstaat spelen. Wij weten uiteraard wel waar die opgaven liggen, en denken en praten vanuit die context mee in IRM.”

Tot slot ….

…. willen mijn wandelpartners nog wat kwijt? Daniëlle: “Ik ben heel blij als er in IRM een afspraak is gemaakt over wat we met de rivierbodem gaan doen. Dat is moeilijk, want er zijn hoge kosten mee gemoeid.” Robert: “IRM moet niet te lang duren; dan zakt de energie weg uit de gebieden.” Bij het pontje nemen we afscheid.